برای مقابله با استرس سرمایی حیوان باید نرخ متابولیک خود را افزایش داده تا حرارت مورد نیاز بدن را فراهم کند. این امر موجب افزایش احتیاجات غذایی به ویژه انرژی می شود.
افزایش سرعت باد موجب تشدید استرس سرمایی می شود. برای مثال اگر درجه حرارت هوا 18- درجه سانتیگراد و سرعت باد 24 کیلومتر در ساعت باشد، درجه حرارت موثری که توسط حیوانات احساس می شود تقریباً معادل 26- درجه سانتیگراد است. در جدول زیر اثرات سرعت وزش باد در درجه حرارت های مختلف نشان داده شده است.
در شرایط استرس سرمایی شدید فرآیندهای متابولیکی و فیزیولوژیکی آهسته شده و جهت جریان خون برای حفظ اندام های حیاتی منحرف می شود. در این شرایط سرپستانک ها، گوش و بیضه ها در معرض یخ زدگی قرار می گیرند. در حالت شدید کاهش نرخ تنفس و ضربان قلب و در نهایت از دست دادن هوشیاری و مرگ در حیوانات مشاهده می شود.
در شرایط استرس سرمایی گاو برای غلبه بر آن و گرم کردن بدن خود شروع به افزایش مصرف خوراک برای برآورده کردن احتیاجات انرژی خود می کند که این امر موجب افزایش هزینه های خوراک، هزینه نگهداری گاو می شود، البته با این کار گاو می تواند وزن بدن خود را حفظ نماید.
|
سرعت وزش باد (کیلومتر در ساعت)
|
درجه حرارت هوا (درجه سیلسیوس)
|
|
18-
|
15-
|
12-
|
9-
|
7-
|
4-
|
1-
|
2+
|
4+
|
|
0
|
18-
|
15-
|
12-
|
9-
|
7-
|
4-
|
1-
|
2+
|
4+
|
|
8
|
21-
|
18-
|
16-
|
13-
|
11-
|
8-
|
5-
|
2-
|
1+
|
|
16
|
24-
|
21-
|
18-
|
16-
|
13-
|
11-
|
8-
|
5-
|
2-
|
|
24
|
26-
|
23-
|
21-
|
18-
|
16-
|
13-
|
10-
|
7-
|
4-
|
|
32
|
29-
|
26-
|
23-
|
21-
|
18-
|
16-
|
13-
|
10-
|
7-
|
به طور کلی بیان می شود که به ازای هر یک درجه سانتیگراد کاهش دما از سطح درجه حرارت حیاتی تقریباً به میزان 2 درصد احتیاجات انرژی افزایش پیدا می کند.
در صورتی که احتیاجات غذایی برای گاو فراهم نشود گاو از ذخایر بدن برای رفع احتیاجات نگهداری خود و تولید گرما استفاده کرده در نتیجه توده بدن کاهش پیدا می کند. در نتیجه ذخایر چربی در بدن کاهش پیدا می کند و از آنجایی که بافت چربی در بدن به عنوان یک عایق نیز عمل می کند می تواند موجب تشدید اثرات استرس سرمایی می شود.
این کاهش وزن و از دست رفتن توده بدنی عواقب بدی برای گاوها و به خصوص تلیسه ها ایجاد می کند که از آن جمله می توان به افزایش بروز مشکلات در هنگام زایمان، افزایش تعداد گوساله های ضعیف به دنیا آمده و تعداد مرگ و میر بالای گوساله ها اشاره کرد. در این وضعیت میزان آغوز تولیدی و کیفیت آن و همچنین تولید شیر نیز کاهش پیدا می کند که این امر نیز موجب افزایش مرگ و میر در گوساله ها و کاهش نرخ رشد در گوساله ها می شود. در این شرایط نرخ بازگشت فحلی نیز در گاوها به تاخیر افتاده و تاثیر منفی برروی بازده تولید مثلی می گذارد و موجب افزایش تعداد روزهای باز می شود.
عوامل مدیریتی کلیدی برای کاهش اثرات استرس سرمایی
• نظارت و بررسی شرایط آب و هوایی: نظارت درجه حرارت و افزایش غذادهی در پاسخ به آب و هوای سرد
• حفاظت از حیوانات در برابر باد: باد به وضوح موجب کاهش درجه حرارت موثر می شود که موجب افزایش استرش سرمایی در حیوان می شود.
• فراهم نمودن بستر مناسب: بستر خشک و به میزان کافی به طور قابل توجهی موجب افزایش توانایی گاوها در مواجهه با استرس سرمایی می شود.
• خشک و تمیز نگه داشتن گاوها
• تامین خوراک اضافی: به صورت علوفه و مواد دانه ای و در صورت استفاده از خوراک مرطوب مطوئن شود که آن ها یخ نزده باشند.
• فراهم کردن آب: اطمینان حاصل شود که برای تمام زمان ها آب کافی در اختیار گاو قرار داشته باشد. محدود شدن آب موجب کاهش مصرف خوراک می شود که این بویژه در گاوهایی که نیاز به انرژی بیشتری برای تامین احتیاجات خود دارند مشکلات بیشتری ایجاد می کند. البته آب یخ زده و خیلی سرد هم موجب محدود کردن و کاهش مصرف آب می شود.
ما نمی توانیم آب و هوا را کنترل کنیم ولی می توانیم با اتخاذ تصمیمات مدیریتی مناسب و منطقی اثرات استرس سرمایی را در گاوها کاهش دهیم.
اگر درجه حرارت محیطی پایین تر از 15- درجه سانتیگراد باشد تاثیر منفی برروی روند تولید شیر خواهد گذاشت. البته با کاهش میزان تولید شیر میزان کل مواد جامد و مقدار چربی شیر افزایش می یابد. نژاد های بزرگ تر در برابر استرس سرمایی مقاوم تر از نژادهای کوچک تر می باشند.
از عواملی که برروی استرس سرمایی تاثیر می گذارند علاوه بر درجه حرارت، رطوبت و سرعت باد می باشد. باد تاثیر بالاتری برروی تشدید استرس سرمایی در مقایسه با رطوبت بالا دارد. در رابطه با استرس سرمایی سن عامل موثری می باشد. به طوری که دام های مسن تر نسبت به دام های جوان تر دامنه تغییرات دمایی وسیع تری دارند.
استرس سرمایی سبب آسیب به سیستم تنظیم حرات بدن، باروری و کاهش تولید به همراه افزایش مصرف خوراک می شود.
حفظ غده پستانی و نوک پستان در گاوهای شیری در شرایط استرس سرمایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. آسیب به غده پستانی در هر زمانی و به هر علتی می تواند موحب از بین رفتن سلول های ترشحی شیر در پستان شده که برروی بازدهی گاوهای شیری تاثیر منفی می گذارد. دمان سرمازدگی در گاوهای شیری اغلب بی نتیجه است و اغلب صدمات جبران ناپذیری بر گله گاوهای شیری وارد می کند.
از مهمترین نکات برای جلوگیری از بروز استرس سرمایی می توان به فراهم کردن یک مکان خشک و تمیز و به دور از وزش باد اشاره کرد.
یکی از نکات کلیدی برای جلوگیری از سرمازدگی سرپستانک ها پس از عمل شیردوش خشک کردن سریع سرپستانک برای از بین بردن رطوبت موجود برروی پوست است که در صورت عدم انجام این کار بافت سرپستانک مرطوب در مواجهه با سرما و وزش باد دچار آسیب خواهد شد.
انجمن ملی ورم پستان دستورالعمل هایی را برای فصل سرما به شرح ذیل ارائه کرده است:
1- در آب و هوای خیلی سرد می توان توصیه کرد که سرپستانک ها تنها یکبار در روز شسته شوند.
2- پس از پایان شستشوی سرپستانک ها آنها را با استفاده از دستمال حوله ای تمیز، خشک نمایید.
3- پستان و سرپستانک ها قبل از خروج گاو از سالن شیردوش باید خشک شود.
4- گرم کردن آب و محلول شستشو دهنده سرپستانک موجب کاهش زمان خشک کردن آن می شود.
5- از بادشکن ها باید در خارج از ناحیه نگهداری به عنوان یک وسیله محافظتی استفاده شود.
6- گاوهای تازه زا با پستان های دچار تورم بیشتر مستعد بوجود آمدن شکاف و جراحت در پستان هستند.